Verbondenheid als leidend uitgangspunt

De Ontmoetingsplek in Leende is een sprekend voorbeeld van nieuw denken over verbinding in de samenleving creëren, zodanig dat ouderen zich aan die samenleving verbonden blijven voelen. Het uitgangspunt is dat niet de financieringsstromen vooropstaan, maar de verbondenheid. Een uitgangspunt waarvoor zorgaanbieder Valkenhof – dat De Ontmoetingsplek in het leven riep – een enthousiaste partner vond in de gemeente én het zorgkantoor. 

Met de komst van het nieuwe bestuur, drie jaar geleden, is Valkenhof in Leende een nieuwe koers gaan varen. “We waren een erg intramuraal gerichte organisatie”, vertelt bestuurder Petra de Regt. “Daar wilden we vanaf. In het besef dat het ‘moeten’ in het veelgehoorde ‘mensen moeten langer thuis blijven wonen’ een verkeerd beeld schetst. Alsof ze dat niet zouden willen. Ons mensbeeld is dat iedereen zichzelf moet kunnen zijn, in elke levensfase. Dat willen we ondersteunen. En dan denk je niet in doelgroepen of financieringsstromen. Doelgroepdenken is probleemgericht. Mensen zijn zoveel meer dan alleen maar hun kwetsbaarheid of dementie. Als je dement wordt, hou je echt niet ineens allemaal van samen koffie drinken. Wij gaan uit van wat mensen met elkaar verbindt. En dat kan ook zijn: vrijwilliger zijn, deelnemen, of gewoon erbij zitten.”

Voor een groot deel van de medewerkers was deze omslag heel bevrijdend, zegt ze. In het verlengde ervan is De Ontmoetingsplek Leenderhof tot stand gekomen. Hierin wordt een programma geboden ontwikkeld op basis van thema’s (culinair, creatief, bewegen, spiritueel, show), met het doel elk dagdeel iets daaruit aan te bieden. Met in het achterhoofd nadrukkelijk het gedachtegoed van Positieve Gezondheid. En niet alleen voor wie zelfstandig woont. Iedereen is daar welkom, los van de plek waar je woont. 

Verbondenheid

Het bleek een aanpak die wethouder Wmo/jeugdzorg Maaike van Breugel van Leende aanspreekt. “Als ik kijk naar hoe de ouderenzorg zich heeft ontwikkeld, dan constateer ik dat we in een aantal generaties iets hebben verloren”, zegt zij, “omgaan met elkaar, verbondenheid. Daarom ben ik gaan nadenken over de vraag hoe je voorkomt dat mensen spreekwoordelijk aan de zijlijn van de samenleving komen te staan. Ik zie dat als mijn taak om dat te doen, en ook om het over te dragen aan de generaties na mij. Dorpshuizen en andere vormen van dorpsgemeenschappen kunnen van waarde zijn om die verbondenheid weer terug te brengen. Bijvoorbeeld als plaatsen waar mensen interesses kunnen delen. Ik ervaar dat leeftijdsverschillen er dan minder toe doen, en kun je er ook de nieuwkomers in je gemeente aan verbinden. De Ontmoetingsplek is een van de plaatsen waarin we dit zien ontstaan.”

De Regt zit met zichtbaar plezier te luisteren naar wat Van Breugel vertelt. “Tegelijkertijd is de plek voor ons geen doel op zich”, reageert ze. “Een van de pijlers in ons beleid is een zinvolle daginvulling, omdat we weten dat de vraag naar zorg en ondersteuning dan daalt. We zien dat de medische gezondheid van ouderen weliswaar nog steeds achteruit gaat, maar dat ze desondanks meer zingeving en plezier ervaren en het gevoel hebben dat ze meedoen, dat ze ertoe doen. We bieden dit nu al iedere dag aan 75 mensen van buiten en veertig ouderen die bij Leenderhof wonen. Daarom kijken we in Leende of we onze programma’s kunnen verbinden aan meerdere plekken, zodat het niet meer over de plek gaat maar over de beweging en we er nog veel meer mensen mee kunnen bereiken.” 

De kloof overbruggen

Corné van Groenedaal, zorginkoper bij CZ zorgkantoor, is overtuigd van het belang van deze beweging. “Kijk enerzijds naar de uitdagingen in de zorg en anderzijds naar de eenzaamheid die op de loer ligt als ouderen bij toenemende kwetsbaarheid thuis blijven wonen”, vertelt hij. “Hoe overbrug je de kloof tussen die twee werelden? Dit initiatief doet precies dat, en het mooie is dat het dit doet op een manier waarbij iedereen onafhankelijk van label of financieringsstroom welkom is. Mensen vinden elkaar, zijn gelukkig, en ervaren het gevoel dat ze er nog toe doen in de samenleving. Dat zullen ze ook delen in hun eigen netwerk. Het geld is ondergeschikt aan het doel.”

De Regt zegt blij te zijn dat ze in CZ zorgkantoor een partner heeft gevonden met wie ze hierover kan praten. “De manier waarop we samen kijken naar het systeem heeft als prachtige bijvangst dat we de zorgkloof verkleinen”, zegt ze. “Ik vind het mooi dat het zorgkantoor op deze manier durft te handelen. En het is ook echt waardevol, want het leidt tot een duurzame verandering.” 

Aansluitend op WOZO

Wat op deze manier in Leende gebeurt, is op meer plaatsen mogelijk. “Iedere stad of dorp heeft zijn eigen kenmerken, maar je kunt dit zeker breder trekken”, zegt Van Groenedaal. Van Breugel vult aan: “Wij zijn bezig met het ontwikkelen van onze woonzorgvisie. Als gemeente willen we dat iedereen zo veilig en prettig mogelijk kan wonen. Natuurlijk komt in de gesprekken daarover de discussie over het bieden van woonvoorzieningen om de hoek kijken, maar veilig en prettig wonen zit minder in stenen dan in de gemeenschap. We willen stimuleren dat ouderen bewust worden van de meerwaarde van een sociaal netwerk. Zo’n netwerk kan de sociale verbindingen in de kernen versterken, waardoor burencontacten en burenhulp laagdrempeliger en vanzelfsprekender worden.”

Dat kan in andere gemeenten dan Leende ook. En het programma Wonen Ondersteuning en Zorg (WOZO) voor ouderen van het ministerie van VWS vraagt er ook om zulke activiteiten te ontplooien. “Als zorgkantoor zijn wij ook betrokken bij het ontwikkelen van de woonzorgvisies”, zegt Van Groenedaal. “Het creëren van een verbindingsplek past daar heel goed bij. Tegelijkertijd denk ik wel eens dat ondanks alle intenties een WOZO en andere overheidsdocumenten een soort vangnet kunnen worden waarin je verstrikt kunt raken. De aanpak die in Leende is gekozen maakt het mogelijk om daaraan te ontkomen. Daarom geven wij het als zorgkantoor Valkenhof met dit initiatief ook ons vertrouwen.” De Regt zegt afsluitend: “Ik zie zo’n document als WOZO als de ondergrens van wat wij willen bereiken. Het is geen doel op zich.”