Zorginkoop versterkt met ervaringsdeskundigen

Inzet van ervaringsdeskundigen helpt de afdelingen zorginkoop om de zorg zo goed mogelijk te laten aansluiten op de wensen van de cliënten. Een waardevol initiatief, omdat cliënten anders kijken naar zorg dan zorgaanbieders en zorginkopers. 

Vanuit de afdeling patiëntenparticipatie – die zorgbreed werkt voor de zorgverzekeraar en het zorgkantoor – is in het voorjaar van 2022 het initiatief genomen een vacature te plaatsen voor een ervaringsdeskundige. Voor Joyce Mol een interessante uitdaging. “Ik ben er namelijk van overtuigd dat het cliëntenperspectief belangrijk is in de zorginkoop”, vertelt zij. En zij kan dit vanuit haar eigen achtergrond bieden. Zuurstofgebrek bij haar geboorte heeft ervoor gezorgd dat de rechterkant van haar lichaam minder goed functioneert. Ook heeft ze te maken gehad met ggz-problematiek. “Op dit moment studeer ik nog psychologie”, vertelt ze, “maar ik zet me naast mijn studie ook heel graag in voor deze baan.” 

Inzet in de langdurige zorg

De functie wordt veel ingezet bij de zorginkoop, zegt beleidsadviseur Natacha Lijding-Koning. “Onder andere bij de langdurige zorg”, zegt ze. “We hebben recent een tweede ervaringsdeskundige aangenomen. We doen dit omdat deze medewerkers op basis van hun persoonlijke ervaring en vanuit het patiëntenperspectief een bijdrage kunnen leveren aan het verbeteren van de zorg en het zorginkoopbeleid. We willen in dit beleid de stem van de cliënt meer nadrukkelijk meenemen. Zij zijn immers de mensen om wie het gaat.”

Het is een nieuwe functie voor CZ. “Nog erg pionieren dus”, zegt Mol. “Ik ben nog volop bezig om overal binnen de organisatie mijn voet neer te zetten. Een van de eerste dingen die ik al heb gedaan, is een ervaringsdeskundigen pool in te zetten binnen de gehandicaptenzorg, om bij afspraken van de afdeling zorginkoop bij zorgaanbieders ook met cliënten te kunnen spreken. Deze cliënten zien de medewerkers van het zorgkantoor vaak als autoriteit. De ervaringsdeskundigen kunnen vanuit een andere relatie met hen spreken over de vraag wat zij wensen, wat in de zorg die zij ontvangen wel en niet goed gaat.” 

Betrokkenheid aan de voorkant

Hoewel Mol ervaringsdeskundige is, heeft ze uiteraard geen ervaring op alle disciplines. “Soms weet ik dus ook niet wat het beste is voor cliënten”, zegt ze. “Dan zoek ik contact met patiëntorganisaties of andere ervaringsdeskundigen, om hen op specifieke gebieden te koppelen aan de afdelingen zorginkoop. Op die manier kunnen we ervoor zorgen dat bij de zorginkoop goed met de behoeften van de cliënten rekening wordt gehouden. Dus niet achteraf checken of dit zo is, als het beleid is vastgesteld, maar er direct aan de voorkant van het proces al bij zijn. Anders komen uit de vaststelling van het inkoopbeleid mogelijk dingen die achteraf niet meer te veranderen zijn. Dat willen we voorkomen.”

Een waardevolle aanpak, stelt Lijding-Koning. “Naast een inkoopperspectief en een perspectief vanuit zorgaanbieders hebben we nu ook een cliëntperspectief in handen”, zegt ze. “Nu we dat expliciet een rol geven, hebben we iets moois om ons inkoopbeleid vorm te geven op een manier die duidelijk ook aan dit cliëntperspectief recht doet.”                                                                                                                    

Balans vinden

Het is wel een beetje een olietanker die van koers moet veranderen, erkent Mol. “Het is een lange weg”, zegt ze. “In de zorginkoop gaat het gesprek ook over kosten. Geenszins een verwijt, want dat is ook echt belangrijk. Mijn taak als ervaringsdeskundige is om puur het cliëntenperspectief naar voren te brengen. Zoals Joep de Groot, bestuursvoorzitter van zorgverzekeraar CZ vaak zegt: het is zaak ervoor te zorgen dat het niet gaat over: ‘What’s the matter?’ maar juist gaat over ‘What matters to you?’. Natuurlijk moeten de zorgkosten in bedwang worden gehouden, maar het is wel zaak het cliëntperspectief daarbij niet uit het oog te verliezen.”

"Mijn taak als ervaringsdeskundige is om puur het cliëntenperspectief naar voren te brengen."

Een praktisch voorbeeld is het ZEVMB-paspoort. “Cliënten met zeer ernstige verstandelijke meervoudige beperkingen moeten vaak opnieuw aantonen dat ze binnen deze doelgroep vallen om hun zorg vergoed te krijgen”, zegt Lijding-Koning, “ook als volkomen duidelijk is dat hun situatie niet meer zal verbeteren. Dat kan echt anders.” En dat is niet alleen in het voordeel van die cliënt, vult Mol aan, maar ook voor CZ. “De zorg voor deze doelgroep moet telkens opnieuw worden beoordeeld”, zegt ze. “Als dat achterwege kan blijven, is dat ook een besparing op arbeidskosten.” 

Consortium

Het aantrekken van twee ervaringsdeskundigen staat niet op zichzelf. CZ zorgkantoor is ook betrokken bij het consortium ervaringsdeskundigheid. Lijding-Koning legt uit: “Dit is een initiatief van een tiental aanbieders in de langdurige zorg dat al jaren bestaat. CZ en Fontys Hogeschool zijn er partners in. We zijn binnen dit consortium cliënten met een licht verstandelijke beperking gaan inzetten als ervaringsdeskundigen.

Hiertoe worden ze door Fontys opgeleid, iets wat enorm bijdraagt aan hun gevoel van eigenwaarde. Deze ervaringsdeskundigen worden breed ingezet. Niet alleen binnen hun eigen organisatie, maar ook extern door ze op scholen presentaties te laten verzorgen, bij gemeenten en binnen CZ zorgkantoor. Door ze bij het zorginkoopbeleid van de langdurige gehandicaptenzorg te betrekken, streven we ernaar beter zicht te krijgen op de behoeften van mensen met een beperking en de zorg die zij ontvangen.” Mol: “Ik ben daar intensief bij betrokken en zie hoe waardevol het voor ze is. Het geeft ze echt het gevoel dat ze meedoen in de maatschappij.”