Nieuw beleid voor zorgindicatie ZZP 4 VV: thuis tenzij

Nu sprake is van toenemende vergrijzing en van arbeidstekorten in de zorg, is het noodzakelijk te zoeken naar oplossingen om de beschikbare zorg op een zo goed mogelijke manier te verdelen. Ouderenzorgaanbieders in West-Brabant initieerden om die reden een koerswijziging in het aanbod van zorg en ondersteuning voor mensen met de lichtste indicatie voor verpleging en verzorging ofwel ZZP 4 VV. CZ zorgkantoor zag er een goede reden in om deze koerswijziging te vertalen in een beleidswijziging en zette een project op om dit zorgvuldig vorm te geven. 

“Omdat er in de ouderenzorg meer vraag is naar plaatsen in zorginstellingen dan aanbod, begonnen zorgaanbieders in West-Brabant al enkele jaren geleden met een aanpak om de mensen met de lichtste indicatie aan te sporen tot langer thuis blijven wonen”, vertelt Eva Ferket, senior zorginkoper verpleging en verzorging. “Wij zijn met deze aanbieders in gesprek gegaan en zagen dat het een interessante manier was om in de keuze voor intramurale zorg de focus te leggen op die ouderen voor wie dit het meest urgent is. Maar om dit als CZ zorgkantoor actief toe te passen, was een wijziging in ons beleid nodig. Een wijziging die uiteraard moest worden doorgevoerd in afstemming met de afdelingen Inkoop en Zorgadvies en die moest passen bij de CZ-brede visie op de ouderenzorg.”

Het doel van de beleidswijziging was duidelijk, zegt Ferket: “Het is niet passend om te stellen dat cliënten met 4 VV geen intramurale zorg meer kunnen ontvangen. Er kunnen altijd goede redenen zijn waarom intramurale zorg de meest passende zorg is voor de cliënt. Het doel is de intramurale capaciteit beschikbaar te houden voor cliënten voor wie de zorg thuis niet kan worden georganiseerd .” 

Zorgvuldige aanpak

Om dit te realiseren werd een projectgroep opgezet, waaraan de afdelingen Zorgadvies en Zorginkoop deelnamen. Ook de beleidsmedewerkers van het zorgkantoor sloten erbij aan. En kwartiermaker strategie, beleid en verbinding Jaap Stappers als projectleider. “Het stond vast dat we dit gingen doen”, zegt zorgbemiddelaar Britt Kuijpers, “vanuit het besef dat het veld er al mee bezig was en dat de lijn ook landelijk al werd ingezet. We wilden het dus meteen zorgvuldig vormgeven in beleid.”

De beleidswijziging zou het meest effect hebben op de medewerkers van de afdelingen Zorginkoop en Zorgadvies. “Die hebben we dus bij elkaar gebracht om ze voor te lichten over welke invloed het heeft op hun processen en hoe ze dat moeten aanpakken”, zegt Kuijpers. “We zijn met ze in gesprek gegaan om in beeld te brengen waar ze tegenaan zouden kunnen lopen en wat ze dan nodig hebben. In de oude situatie belden we alleen degenen bij wie de voorkeursaanbieder en/of leveringsvorm onbekend was. Nu proberen we met iedere cliënt met een zorgindicatie ZZP 4 VV contact op te nemen. Dit om het beleid toe te lichten, zodat de zorgaanbieder en het zorgkantoor hetzelfde uitstralen. In het kader van het nieuwe beleid hebben we besloten alle cliënten te bellen bij het eerste indicatiebesluit, ook degenen die een pgb hebben of van wie de zorg al bekend is. We doen dit om te zorgen dat ze niet voor verrassingen komen te staan.”

Verder is de afdeling communicatie betrokken, omdat de beleidswijziging ook zijn weg moest vinden naar de folders van CZ zorgkantoor. “En bij de collega’s van de afdeling PGB heb ik een presentatie gegeven”, zegt Kuijpers. “Het is niet de bedoeling dat medewerkers daar over opname in een zorginstelling gaan praten op een manier die niet strookt met het nieuwe beleid.” 

Tevredenheid bij zorgaanbieders

Ferket vult aan: “ Een belangrijke doelstelling was het gesprek vanuit het zorgkantoor en de zorgaanbieders op één lijn te brengen. Daarom hebben we ook vooraf uitvraag gedaan in de regio’s om in kaart te brengen hoe ver zorgaanbieders hiermee zelf al waren. Die waren er al heel actief mee bezig, zo bleek. En die bleken heel blij dat wij ook ons beleid hierop afstemden. Ze voelden zich hiermee gesteund door het zorgkantoor.”

Mijzo was een van de zorgaanbieders waarvoor deze beleidswijziging inderdaad een welkome stap was, zegt teammanager zorgadvies van deze organisatie Petra Peters. Ze vertelt: “Wij hadden als organisatie al drie jaar de afspraak ‘4 VV niet intramuraal tenzij’ en hebben daar al vaker gesprekken over gehad met CZ zorgkantoor. We zijn blij dat het dit nu ook actief – als beleid – is gaan uitdragen. Mijzo wil de intramurale zorg beschikbaar houden voor diegenen die dit het hardst nodig hebben. We hebben manieren gevonden om de zorg voor mensen met een 4 VV indicatie vanuit huis te organiseren. Wij hebben voorop gelopen in onze regio. Daarom is het fijn dat alle zorgorganisaties nu dezelfde boodschap uitdragen en dat dit vanuit het zorgkantoor ook beleidsmatig wordt ondersteund. Samen met nog een paar zorgorganisaties in de regio hebben we CZ zorgkantoor geholpen met hoe zij deze boodschap het best kunnen uitdragen.” 

Positieve reacties

De reacties op het nieuwe beleid zijn positief. “Iedereen snapt de noodzaak”, zegt Kuipers. “Mensen gaan nu echt nadenken over de zorg thuis. In regio’s waar de thuiszorg niet voldoende beschikbaar is, kan dit nog wel eens lastig zijn. En sommige zorgaanbieders hadden recent vastgoed ontwikkeld dat specifiek geschikt is voor 4 VV. Dit is een uitdaging die nu het beleid concreet begint te worden pas boven tafel komt. We kijken wat we daarmee kunnen, maar hebben de oplossing nog niet.”

Peters stelt dat ook richting de doelgroep nog wel wat te doen is aan verwachtingsmanagement. “Mensen gingen ervan uit dat ze naar een zorginstelling konden”, zegt ze. “Dat is nog steeds wel een beetje het beeld in de maatschappij. Als maatschappij dragen we weinig zorg voor elkaar. Maar ontzorgen doen we samen. Ouderen vragen we om langer thuis zelfstandig en zelfredzaam te blijven. Van familie en vrienden vragen we meer te helpen, ondersteunen en mee te denken. Onze zorgadviseurs hebben echt kritische gesprekken moeten voeren en doen dit nog steeds dagelijks. We hebben ze daarom ook via casuïstiekbesprekingen hiervoor handvatten gegeven. Natuurlijk blijven we hen ook de ruimte geven als blijkt dat intramurale zorg wel echt beter is voor een bepaalde cliënt. Maar als ik dat eens per jaar meemaak is het veel.” 

Geleerde lessen

De aanpak die CZ zorgkantoor heeft gekozen om intern de beleidswijziging onder de aandacht te brengen bij iedereen die er in het dagelijkse werk mee te maken heeft, was op zich goed, zeggen Ferket en Kuijpers. “We hadden al lessen geleerd van eerdere beleidswijzigingen”, vertelt Ferket. “Er was voldoende ruimte voor uitleg over het waarom en de gevolgen. Wel was het behoorlijk tijdrovend. Maar dit neemt niet weg dat we met deze beleidswijziging een goede stap hebben gezet. Het is een harde knip geweest: vanaf dit moment gaan we het zó doen. Dat gaf duidelijkheid. Ook voor de cliënt.”